مقدمه

همه ما در موقعیت های زیادی در زندگی قرار میگیریم که رفتاریا انتخاب که میکنیم مارا متعجب میکند چراکه وقتی به نتیجه آن نگاه میکنیم نتیجه ای مخرب برای ما داشته است

خیلی از انتخاب های ما چه در انتخاب شریک زندگی یا شغل یا رشته تحصیلی یا مهاجرت و حتی روش های فرزند پروری کاملا اشتباه بوده و انگار دشمن ما این انتخاب هارا برای ما انجام داده است کافی است اکنون کمی به انتخاب های مهم خود بیندیشیم دقیقا متوجه واقعیت  خواهیم شد و متوجه آسیب هایی که بخودمان زده ایم میشویم

دراین مقاله سعی داریم با شناخت تله هایی که در کودکی شکل گرفته اند و مسبب بدبختی های ما شده اند راه رهایی و درمان آنها را بیاموزیم تا در ادامه زندگی مان خرسندی و موفقیت و احساسات خوب را تجربه کنیم

برای داشتن یک آینده خوب نیازی به گذشته خوب نیست سرنوشت مارا استعدادهای ما تعیین نمیکند بلکه انتخاب های سرنوشت مارا رقم میزند برای انتخاب خوب باید مهارت های لازم رابیاموزیم و اولین و مهمترین آن راههای درمان تله های زندگی است.

طرحواره چیست؟

طرحواره ها باورهای بنیادی هستندکه در کودکی براساس تجربیات ما شکل میگیرند مانند یک قاب خالی است که ما از درون آن به دیگران و خودمان و جهان پیرامونی نگاه میکنیم کار این قاب این است که اطلاعات را از دیگران و خودمان و دنیای اطراف ما میگیرد و آنهارا پردازش میکند و نتیجه گیری میکند و باعث رفتار ما با آنها میشود حال اگر این قاب شناختی بدلیل مشکلات کودکی ما ازقبیل عدم مهارت فرزندپروری والدین و تنش های آنها کج شده باشد بدون شک اطلاعات را اشتباه دریافت و پردازش میکند وباعث رفتارهای اشتباه ما میشود به همین دلیل جذب آدم های سمی میشویم یا مواد مخدر استفاده میکنیم یا آسیب های زیادی بخودمان وارد میکنیم

طرحواره درمانی نوعی درمان است که طرحواره‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد. اصطلاحی که از نظر بالینی برای توصیف الگوهای تفکر ناسازگاری استفاده می‌شود که می‌تواند باعث درگیری یک فرد با رفتار ناسالم شود یا برای حفظ و بهبود روابط بزرگسالان تلاش کند. اینگونه تصور می‌شود که طرحواره‌ها در دوران کودکی، به‌ویژه در کودکانی که نیازهای عاطفی و فیزیکی آ‌ن‌ها برآورده نشده است ایجاد می‌شوند. آن‌ها همچنین ممکن است در کودکانی ایجاد شوند که در برخوردها زیاده‌روی کرده یا والدین آن‌ها مرزهای مناسبی را در ارتباطات رعایت نکرده‌اند.

در بزرگسالی هم تصور می‌شود که این طرحواره‌ها به شیوه‌های منفی بر افکار و اعمال فرد تأثیر می‌گذارند. چیزی که منجر به رفتارهایی مانند اجتناب و جبران یا از خود گذشتگی بیش از حد می‌شود. رفتارهایی که به نوبه خود می‌توانند بر روابط و عواطف تأثیر منفی بگذارند. اگر هنوز هم طرحواره درمانی و تعریف آن برایتان مبهم است، تا انتهای مقاله با دکترتو همراه باشید. برای اطلاعات تکمیلی درباره مفهوم طرح واره درمانی می‌توانید از متخصصان روانشناسی در این زمینه کمک بگیرید. وبسایت دکترتو به شما امکان نوبت گیری و همچنین مشاوره آنلاین از بهترین متخصصان در زمینه طرحواره درمانی را می‌دهد.

طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی به طور گسترده بر پردازش خاطرات و تجربیات بد دوران کودکی تمرکز کرده و از تکنیک‌های تجربی روان درمانی برای تغییر احساسات منفی مرتبط با چنین خاطراتی استفاده می‌کند. هدف از طرحواره درمانی کمک به فرد برای خودشناسی، درک بهتر علت‌های زمینه‌ای موضوعات مختلف و روش تغییر افکار و رفتارهای خود است تا بتواند بهتر با چالش‌ها یا احساسات به روش‌هایی سالم و سازنده کنار بیاید.

طرحواره درمانی عناصر درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی، گشتالت درمانی و رویکردهای مرتبط را ترکیب می‌کند. اگرچه این یک روش درمانی نسبتاً جدید است، اما مطالعات کوچک انجام‌شده تا این زمان نشان می‌دهد که طرحواره درمانی می‌تواند در بهبود شرایط روحی فرد بسیار موثر باشد؛ به‌ویژه برای افراد مبتلا به اختلالات شخصیت.

تاریخچه شکل گیری طرحواره درمانی

طرحواره درمانی در سال 1990 توسط جفری یانگ معرفی شد و از آن زمان توسعه یافت و اصلاح شد. طرحواره درمانی روشی موثر برای مفهوم‌سازی و درمان اختلالات شخصیت تلقی می‌شود. رافائلی، برنشتاین و یانگ و پس از آن‌ها جاکوب و آرنتز برخی از افرادی هستند که ویژگی‌های متمایز طرحواره درمانی را توصیف و به سایر افراد معرفی کردند.

طرحواره درمانگر کیست؟

طرح واره‌ درمانگر شخصی است که به مراجعه‌کنندگان طرح‌ واره‌ها یا الگوهای ناسازگاری از تفکر یا رفتار خود را که معمولاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد و بهزیستی آن‌ها را مختل یا از حفظ روابط صمیمانه بازمی‌دارد، می‌شناساند. همچنین در راستای جایگزینی آن‌ها به این افراد کمک می‌کند.

-طرحواره محرومیت هیجانی (طرحواره بازداری هیجانی)

دراین تله شما فکر میکنید کسی شمارا دوست ندارد و تلاش و فداکاری زیادی میکنید که محبت و توجه دیگران را جلب کنید اما همیشه این احساس را داریدکه محبتی که به دیگران میکنید دیگران به همان اندازه به شما محبت نمیکنند و دیگران مثل شما نیستند

طرحواره بازداری هیجانی (طرحواره محرومیت هیجانی) حالتی است که به دنبال ترس و تلاش برای از دست ندادن و طرد نشدن از سمت دیگران و یا در زمان احساس شرم و بی‌کنترلی، بر تکانه‌های شخصی بروز می‌کند. گاهی اوقات افرادی که دچار طرحواره محرومیت هیجانی هستند از طرف افراد مقابل فردی بی‌‌تفاوت و بی‌‌احساس تلقی می‌شوند که در بروز عواطفشان با مشکل مواجه هستند.

-. طرحواره رهاشدگی

دراین تله شما همیشه نگران رهاشدن در رابطه هستید به همین دلیل ترس از رها شن مدام شریک عاطفی تان را کنترل میکنیدو همین کنترل زیاد در رابطه مشکل ایجاد میکند.داشتن طرح واره رها کردن به این معنی است که انتظار ندارید دیگران از شما پشتیبانی، ارتباط یا محافظت مداوم کنند. شما به احتمال زیاد روابط را ناپایدار، غیرقابل اعتماد و غیرقابل پیش بینی می‌بینید.

افرادی که به طور خاص طرحواره رهاسازی دارند، اعتقاد یا انتظار قوی دارند که «هیچ کس در کنار من نیست» یا «افرادی که دوستشان دارم من را ترک خواهند کرد». ممکن است از دوران جوانی یاد گرفته باشید که افراد غیرقابل اعتماد هستند و ارتباط نزدیکتان با دیگران به‌راحتی قطع شود.

-. طرحواره نقص و شرم

داشتن طرحواره نقص و شرم به این معنی است که احساس وجود مشکلی در خود را دارید. این نقص می‌تواند نقص ظاهر، شخصیت، هوش، اخلاق و… باشد.شما عزت نفس و اعتماد بنفس پاینی دارید و همیشه درگیر ترس ازقضاوت دیگران هستید

-. طرحواره بی اعتمادی

دراین تله بدلیل آسیب های دوران کودکی در بزرگسالی نسبت به همه بدبین هستید و فکرمیکنید همه به شما آسیب میزنندچنین افرادی نسبت به بدرفتاری بیش از حد هوشیار هستند و می‌توانند در نظر دیگران به عنوان پارانوئید یا مشکوک ظاهر شوند. علاوه بر این، افراد دارای طرحواره بی‌اعتمادی معتقدند که دیگران یا عمداً با آن‌ها بدرفتاری می‌کنند یا خودخواه و بی‌دقت هستند و به‌طور تصادفی با این افراد بدرفتاری کرده‌اند.

-. طرحواره ایثار

این طرحواره به فداکاری بیش از حد و فدا کردن نیازهای خود برای کمک به دیگران اشاره دارد. دلایل رایج جلوگیری از ایجاد درد برای دیگران و اجتناب از احساس گناه از احساس خودخواهی است. این طرحواره گاهی اوقات منجر به این موضوع می‌شود که نیازهای شما به اندازه کافی برآورده نمی‌شود و ممکن است نسبت به افرادی که برای آن‌ها فداکاری می‌کنید احساس عصبانیت داشته باشید.
 

ذهنیت های طرحواره چیست؟

در روانشناسی شناختی، طرحواره یک الگوی سازمان یافته از فکر و رفتار است. همچنین می‌توان آن را ساختار ذهنی ایده‌های از پیش تعیین‌شده، چارچوبی که جنبه‌ای از جهان را نشان می‌دهد، یا سیستمی برای سازماندهی و درک اطلاعات جدید توصیف کرد. ذهنیت دربرگیرنده‌ رفتار، فکر، احساسات و حتی حس‌های بدنی ما است.

انواع ذهنیت طرحواره

ذهنیت طرحواره انواع مختلفی دارد که در ادامه هر یک از این موارد را توضیح داده‌ایم:

1. ذهنیت مقابله ای ناکارامد

مقابله ناکارآمد عبارت است از ناتوانی در مدیریت، پاسخگویی یا تصمیم‌گیری پیرامون یک موقعیت استرس‌زا. عوامل استرس‌‌زا و خواسته‌های روزمره مانند برنامه‌های کاری، ضرب‌الاجل‌های مدرسه و نیازهای خانواده می‌توانند با عوامل استرس‌زای جدی‌تری مانند طلاق یا از دست دادن یکی از عزیزان ترکیب شوند.

2. ذهنیت بزرگسال سالک

بزرگسالان به جای منفعل و وابسته، فعال و خودجوش هستند. آن‌ها احساس نمی‌کنند قربانی زندگی شده‌اند، شکایت نمی‌کنند یا مشکلاتشان را به دست دیگران نمی‌اندازند. در عوض، آن‌ها مستقیماً با مشکلات یا چالش‌های خود مواجه می‌شوند و به جای وابستگی به دیگران، راه‌حل‌هایی را در نظر می‌گیرند. همچنین فقط در رابطه با آنچه واقعاً به آن نیاز دارند کمک می‌گیرند، مانند زمینه‌هایی که فاقد تخصص هستند، نه در رابطه با نیازهای عاطفی حل نشده گذشته.

3. ذهنیت های کودکانه

سن روانی یا عاطفی شخص اغلب در زمان مشاهده واکنش‌‌ها و عادات عاطفی مشهود است. نشانه‌های کودکانه عاطفی عبارتند از تشدید عاطفی، سرزنش کردن و دروغ‌گویی. فردی که از نظر عاطفی کودک است کنترل تکانه ضعیفی داشته، باید در مرکز توجه قرار گیرد یا اینکه برای بقیه افراد قلدری می‌کند.

چنین کودکی مسائل را جدی نمی‌گیرد زیرا ذهن او برای پردازش موضوعات مختلف بسیار نابالغ است. همچنین بی‌مسئولیت بوده و ذهنیتی کودکانه و ناپخته دارد.

4. ذهنیت های والدینی ناکارآمد

خانواده ناکارآمد خانواده‌ای است فاقد همدلی و دارای نشانه‌هایی از تعاملات ناسالم بین والدین و یا بین والدین و فرزندانشان. این شرایط ممکن است وضعیت گیج کننده‌ای برای کودک ایجاد کند که به نوبه خود ممکن است باعث ایجاد و بروز رفتارهای غلط در کودک شود.

تکنیک های طرحواره درمانی

در طرحواره درمانی از تکنیک های روانکاوی و تصویرسازی و رفتاردرمانی و شناخت درمانی استفاده میشوددر ادامه انواع مختلف تکنیک طرحواره درمانی را نام برده و توضیح داده‌ایم:

رویارویی همدلانه

رویارویی همدلانه تکنیکی است که در طرحواره درمانی برای کمک به مراجعان و به منظور به چالش کشیدن و اصلاح الگوهای منفی تفکر، احساس و رفتار استفاده می‌شود. 

باز والدگری حد و مرز دار

باز والدگری حد و مرز‌دار فراهم کردن چیزی بوده که بیمار به آن نیاز دارد، ولی در دوران کودکی از سوی والدینش ارضاء و مهیا نشده است.

طرحواره درمانی یانگ

طرحواره درمانی Jeffrey E. Young برای استفاده در درمان اختلالات شخصیت و اختلالات مزمن محور I DSM، زمانی که به انجام درمان‌های دیگر (به عنوان مثال، درمان شناختی رفتاری سنتی) پاسخ نمی‌دهند یا وضعیت آن‌ها مجددا عود می‌کند، ایجاد شده است.

 

سبک‌ های مقابله‌ ای با طرحواره

انواع سبک‌های مقابله‌ای با طرحواره عبارتند از:

• تسلیم شدن: در این حالت تسلیم به طرحواره منفی می‌شوید و اجازه می‌دهید افکار و احساسات شما را آگاه کند. 
• اجتناب: معمولاً با قطع ارتباط سعی می‌کنید راهی برای فرار یا اجتناب از هرگونه محرک برای طرحواره خود بیابید. 
• جبران بیش از حد: شما سعی می‌کنید با انجام برعکس آنچه شما را به انجام آن می‌خواهد در مقابل طرحواره خود مقاومت کنید.

انواع تجربه زندگی مسبب طرحواره های ناسازگار اولیه

عوامل متعددی در ایجاد طرحواره‌های ناسازگار اولیه نقش کلیدی ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال، خلق و خو، نیازهای عاطفی اصلی برآورده نشده و اتفاقات نامطلوب دوران کودکی (مانند آسیب‌دیدگی و قربانی‌شدن، زیاده‌روی و حتی محافظت بیش از حد) سبب بروز طرحواره های ناسازگار اولیه می‌شوند.

هدف از تکنیک‌ های طرحواره درمانی

اهداف ST این است که به شما کمک کند الگوهای زندگی ناموفق و مخرب را تغییر دهید و نیازهای اصلی خود را به روشی تطبیقی ​​خارج از درمان برآورده کنید.

هدف این است که حالت بزرگسالان را تغییر دهید تا بتوانید:

• از کودک آسیب‌پذیر مراقبت و محافظت کنید.
• برای کودک عصبانی و تکانشگر خود راه‌حلی پیدا کنید. ( تقویت توانایی بیان نیازها به شیوه‌ای قاطعانه و بروز خشم به روشی سالم)
• حالت‌های مقابله‌ای ناسالم را کنترل کرده و جایگزین کنید.

نحوه اثرگذاری طرحواره درمانی

درمان در این روش اغلب با تمرکز بر ارزیابی استفاده از یک یا چند مورد از سه سبک مقابله‌ای غیرمفید که اجتناب، تسلیم یا جبران بیش از حد نامیده می‌شوند، آغاز می‌گردد. اجتناب شامل فرار یا طفره رفتن مداوم فرد از اتفاقی است که ممکن است طرحواره را تحریک کند. تسلیم شامل بازگشت به یک طرحواره قدیمی از قبل موجود است. جبران بیش از حد یا ضدحمله هم باعث می‌شود که فرد تلاش قابل توجهی برای اطمینان از به ثمر نرسیدن نتیجه درک شده منفی داشته باشد.

انتظارات درمانی طرحواره درمانی

طرحواره درمانی برای رفع نیازهای برآورده نشده و کمک به مراجعان برای شکستن الگوهای تفکر، احساس و رفتار که اغلب سرسخت هستند، طراحی شده است.

درمان طرحواره محور نتایج قابل توجهی در کمک به افراد برای تغییر الگوهایی که برای مدت طولانی با آن زندگی کرده‌اند، نشان داده است. حتی زمانی که روش‌ها و تلاش‌های دیگری که قبلاً امتحان کرده‌اند ناموفق بوده است.

طرحواره درمانی برای چه افرادی موثر است؟

به طور کلی می‌توان گفت که طرحواره درمانی برای هر یک از افراد زیر مناسب و موثر است:

• افراد دارای علائم اضطراب
• مبتلایان به افسردگی مزمن و دارای نشانه های افسردگی
• افراد دارای رفتار مجرمانه
• مبتلایان به اختلالات خوردن
• در صورت ابتلا به استرس پس از سانحه
• در شرایط وجود مسائل مربوط به رابطه
• افراد دارای سابقه سوء مصرف مواد

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

همه افراد برای تشخیص نیاز به طرحواره درمانی نیاز به یک ویزیت یا مشاوره اولیه دارند. این اقدام به فرد و پزشک کمک می‌کند تا با دلایلی منطقی‌تر نیاز به طرحواره درمانی را تشخیص دهند. در طول این جلسه شرایط بیمار سنجیده شده و نحوه درمان و چگونگی جلسات برای او شرح داده می‌شود. همچنین تعداد تقریبی جلسات و طول دوره درمان هم توسط طرحواره درمانگر به شخص اعلام می‌شود. در این شرایط فرد می‌تواند با در نظر داشتن تمامی جوانب، تصمیم خود را برای شروع دوره طرحواره درمانی نهایی کند.